De Arbeidstijdenwet (ATW) is een complexe wetgeving voor wat betreft arbeids- en rusttijden, die gelden voor iedere werknemer. Voor sommige groepen werknemers bestaan er bijzondere regels in het Arbeidstijdenbesluit (ATB). Het betekent op veel vlakken een verruiming van de regelgeving, omdat dat beter past bij de aard van de werkzaamheden. Zo ontkomt men binnen de zorg niet aan de toepassing van bereikbaarheidsdiensten. Deze diensten leveren de extra benodigde mankracht tijdens de avond en nacht. Op dit soort momenten is de medewerker niet op locatie, maar wel stand-by om aan de slag te gaan. Maar wat zijn de wettelijke regels voor bereikbaarheidsdiensten in de zorg?
Toepassing bereikbaarheidsdienst, mag dat zomaar?
Uiteraard kan een zorgorganisatie niet zomaar gebruik maken van bereikbaarheidsdiensten. Hier is een collectieve regeling noodzakelijk. In het Arbeidstijdenbesluit staat bij ieder wetsartikel aangegeven op welke regels kan worden afgeweken van de Arbeidstijdenwet. Vaak op voorwaarde van afspraken in een collectieve regeling. Een collectieve regeling kan een cao zijn, maar ook een schriftelijke overeenstemming tussen de werkgever en het medezeggenschapsorgaan (de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging).
Regels bereikbaarheidsdiensten
Het begrip bereikbaarheidsdienst zegt het al; de werknemer dient tijdens de dienst bereikbaar te zijn voor oproepen als hij of zij niet aanwezig is op de werkplek. Een bereikbaarheidsdienst is een begrip conform het ATB en is alleen binnen de zorg toegestaan. Het is een bijzondere vorm van consignatie (pieperdienst). Een deel van de bereikbaarheidsdienst mag uit normale arbeid bestaan, bijvoorbeeld een middagdienst gevolgd door een bereikbare periode. In deze periode gaat de werknemer naar huis en dient hij bereikbaar te zijn voor oproepen om werkzaamheden te verrichten. Uiteraard is dat gebonden aan strakke regelgeving om overbelasting te voorkomen.
Verschil tussen bereikbaarheidsdiensten en consignatie
Voor bereikbaarheidsdiensten in de zorg gelden specifieke regels, die voor een groot deel overeenkomen met de regelgeving voor consignatie. In de praktijk bestaat er vaak verwarring over deze twee begrippen. Wat zijn de verschillen?
- Een bereikbaarheidsdienst kan alleen worden opgelegd binnen de zorg;
- een bereikbaarheidsdienst wordt opgelegd in situaties dat een oproep redelijkerwijs te verwachten is. Bijvoorbeeld tijdens de avond of nacht, omdat dan binnen de zorg eigenlijk altijd wel werk te verwachten valt. Bij consignatie wordt een werknemer alleen voor onvoorziene omstandigheden opgeroepen en is het werk minder voorspelbaar (bijvoorbeeld bij monteurs);
- een bereikbaarheidsdienst is in tegenstelling tot consignatie een dienst en is dus beperkt in de tijd. Een bereikbaarheidsdienst mag maximaal 24 uur duren. Consignatie kan een hele week duren. Dat is niet mogelijk met bereikbaarheidsdiensten.
Regelgeving bereikbaarheidsdiensten
Dit zijn de bijzondere ATB-regels (par 5.19) voor werknemers in de verpleging en verzorging van 18 jaar en ouder:
- Een bereikbaarheidsdienst duurt maximaal 24 uur;
- maximaal 3 bereikbaarheidsdiensten in elke periode van 7 dagen en 32 x in iedere periode van 16 weken (dus gemiddeld 2 keer per week);
- twee opeenvolgende bereikbaarheidsdiensten zijn mogelijk, als er tussen de perioden van de ingeroosterde arbeid maar een periode van ten minste 11 uur zit (1 x per week in te korten tot 10 uur en 1 keer tot 8 uur);
- wanneer de werknemer naast de bereikbaarheidsdienst ook andere bijzondere diensten (aanwezigheidsdiensten of consignatie) verricht, geldt er een maximum van 3 bijzondere diensten in elke periode van 7 dagen en 32 x in iedere periode van 16 weken;
- verder geldt voor een bereikbaarheidsdienst dezelfde regels als voor consignatie in het algemeen.
Voor artsen, verloskundigen en ambulancepersoneel gelden weer andere regels (ATB paragraaf 5.20, 5.21 en 5.27).
Belangrijke oorzaken overtredingen
Er zijn meerdere situaties die snel tot een overtreding van de Arbeidstijdenwet kunnen leiden:
- Iedere oproep tijdens de bereikbare periode telt als arbeid, dat kan dus ook alleen een telefoontje zijn, zonder dat de werknemer fysiek aanwezig moet zijn op de werkplek. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling dat de werknemers gedurende de gehele periode van bereikbaarheid op de werkplek aanwezig zijn, want dan is er sprake arbeidstijd. De kans is groot dat dit leidt tot overtredingen (maximaal 13 uur arbeid per 24 uur).
- Structureel teveel arbeid tijdens de bereikbare periode leidt al snel tot teveel arbeid. Bij iedere oproep telt ook het woon- werkverkeer mee als arbeidstijd. Er is maximaal 13 uur arbeidstijd toegestaan per 24 uur, bijvoorbeeld een middagdienst van 8 uur en daarna maximaal 5 uur aan arbeidstijd voor oproepen. Mocht dit niet haalbaar zijn, dan is de bereikbaarheidsdienst niet de juiste oplossing.
Voldoen uw roosters aan het Arbeidstijdenbesluit?
Déhora heeft als markleider ruim 35 jaar kennis in huis op het gebied van de Arbeidstijdenwet. Heeft u vragen over de toepassing van de ATW en/of ATB voor uw organisatie, dan kunt u terecht bij één van onze specialisten. U kunt denken aan de volgende dienstverlening:
- toetsen van uw roosters op alle regelgeving;
- het ontwerpen van nieuwe roosters;
- het maken van een capaciteitsplanning;
- opleidingen en workshops (ook gericht op de zorgsector).
Neem gerust contact met ons op voor een vrijblijvend adviesgesprek of bel ons via het telefoonnummer: 0202136867.
Mogelijk ook interessant voor u?
‘Must knows’ van de Arbeidstijdenwet (ATW)
Iedere werkgever is verantwoordelijk voor een zorgvuldige urenregistratie van zijn werknemers (zoals begin- en eindtijden diensten, pauzes en oproepen). Deze registratie is één van de belangrijkste eisen van de Arbeidstijdenwet, want het daadwerkelijk gelopen rooster moet voldoen aan alle wettelijke regelgeving. In de praktijk is het vaak een uitdaging om te voldoen aan de ATW, met name bij onregelmatige diensten.
